نامگذاری کمپلکس های معدنی
inorganic complex name
نامگذاری کمپلکس های معدنی از مجموعه‌ای از قوانین پیروی می‌کنند . این قوانین برای ارائه یک رویکرد سیستماتیک برای نامگذاری کمپلکس‌های معدنی، که ترکیباتی هستند که از یک اتم فلزی مرکزی یا یون احاطه شده توسط لیگاندها تشکیل شده‌اند، طراحی شده‌اند..
یکی از قوانین مهم در نامگذاری کمپلکس های معدنی، شناسایی اتم یا یون فلز مرکزی است. این کار با استفاده از نام فلز و به دنبال آن یک عدد رومی در پرانتز برای نشان دادن بار آن انجام می شود. به عنوان مثال، آهن (III) یا مس (II) به ترتیب نشان دهنده اتم های فلز مرکزی با بار +3 و +2 هستند.
سپس، لیگاندها به ترتیب حروف الفبا نامگذاری و فهرست می شوند. لیگاندها مولکول ها یا یون هایی هستند که از طریق پیوندهای هماهنگی به اتم یا یون فلز مرکزی متصل می شوند. نام لیگاندها به طور کلی از نام مولکول یا یون با پسوند "-o" به جای "-ate" گرفته شده است. به عنوان مثال، کلرید به کلریدو و آب به اکوآ (aqua) تبدیل می شود.
در صورت وجود چند لیگاند از یک نوع، پیشوندهایی مانند di-، tri-، tetra- و غیره برای نشان دادن تعداد لیگاندها استفاده می شود. به عنوان مثال، "دی هیدروژن مونوکسید" نشان دهنده دو مولکول آب به عنوان لیگاند است.
در مواردی که لیگاندها بارهای متفاوتی دارند، بار با استفاده از اعداد رومی در داخل پرانتز پس از نام لیگاند نشان داده می شود. به عنوان مثال، نیترات (III) نشان دهنده یک یون نیترات با بار 3- است.
علاوه بر این قوانین کلی، قوانین خاصی برای نامگذاری انواع خاصی از لیگاندها وجود دارد. به عنوان مثال، آمونیاک(NH3) را آمین (amine) ، مونوکسید کربن(CO) را کربونیل (carbony)و سیانید(CN) را سیانو (cyano) می نامند.
همچنین توجه به این نکته مهم است که کمپلکس‌های معدنی می‌توانند آرایش‌های ساختاری متفاوتی داشته باشند، مانند ایزومرهای سیس یا ترانس، که می‌توان به نام آن اشاره کرد. سایر پیشوندها و پسوندها نیز ممکن است برای نشان دادن اطلاعات اضافی در مورد مجموعه، مانند حالت اکسیداسیون یا شماره هماهنگی آن استفاده شوند.
به طور کلی، قوانین نامگذاری کمپلکس های معدنی یک رویکرد استاندارد برای اطمینان از سازگاری و وضوح در نامگذاری شیمیایی ارائه می دهد. با پیروی از این قوانین، شیمیدانان می توانند هنگام بحث و مستندسازی کمپلکس های معدنی به طور موثر و دقیق ارتباط برقرار کنند.
چند مثال از نامگذاری کمپلکس های معدنی
یکی از نمونه های کمپلکس معدنی -3[Fe(CN)6] است. این مجموعه از یک یون مرکزی آهن (Fe) تشکیل شده است که با شش لیگاند سیانید (CN) کئوردینه شده است. به عنوان هگزاسیانوفرات (III) شناخته می شود و معمولاً به عنوان یک شاخص ردوکس در شیمی تجزیه استفاده می شود.
مثال دیگر +2[Cu(NH3)4] است. این کمپلکس دارای یک یون مس مرکزی (Cu) است که با چهار لیگاند آمونیاک (NH3) کئوردینه شده است. از آن به عنوان تترا آمین مس (II) یاد می شود و در واکنش های شیمیایی مختلف مانند سنتز پلیمرهای کئوردیناسیون (coordination polymers) استفاده می شود.
کمپلکس های معدنی همچنین می توانند حاوی یون های فلزی متعددی باشند. به عنوان مثال، [Co(NH3)6] [Cr(CN)6] مجموعه‌ای است که از یک یون کبالت (Co) کئوردینه با شش لیگاند آمونیاک و یک یون کروم (Cr) کئوردینه با شش لیگاند سیانید تشکیل شده است. این کمپلکس به عنوان هگزاآمین کوبالت (III) هگزاسیانوکرومات (III) شناخته می شود و به عنوان کاتالیزور ردوکس در سنتز آلی استفاده می شود.
مثالهای دیگر از نامگذاری کمپلکس های معدنی :
| کاربرد | نام کمپلکس | فرمول شیمیایی |
| از این کمپلکس در شیمی تجزیه برای تعیین یون مس در نمونه های مختلف استفاده می شود. تغییر رنگ متمایز آن امکان تعیین کمیت دقیق مس را فراهم می کند. | Tetraamminecopper(II) sulfate: | [Cu(NH3)4]SO4 |
| این کمپلکس در زمینه کاتالیز به ویژه در اکسیداسیون ترکیبات آلی استفاده می شود. واکنش پذیری و پایداری بالا آن را به یک کاتالیزور ایده آل برای این واکنش ها تبدیل می کند. | Hexaaquachromium(III) chloride: | [Cr(H2O)6]Cl3 |
| به طور گسترده در الکتروشیمی استفاده می شود. به عنوان یک واسطه ردوکس عمل می کند و انتقال الکترون را در فرآیندهای مختلف الکتروشیمیایی تسهیل می کند. پایداری و رفتار ردوکس برگشت پذیر آن را به گزینه ای عالی برای کاربردهایی مانند سلول های سوختی و باتری تبدیل می کند. | Pentacyanoferrate(II) ion: | [Fe(CN)5]2- |
| در زمینه نانوتکنولوژی، کاربرد گسترده ای پیدا می کند. این مجموعه در سنتز نانوذرات طلا استفاده می شود که کاربردهای متعددی از تصویربرداری زیست پزشکی گرفته تا کاتالیز دارد. | Tetrachloroaurate(III) ion: | [AuCl4]- |
| در زمینه تصفیه آب استفاده می شود. توانایی آن در کاتالیز کردن تجزیه پراکسید هیدروژن آن را به یک عامل موثر برای حذف آلاینده ها از منابع آب تبدیل می کند. | Hexaaquairon(II) ion: | [Fe(H2O)6]2+ |
| در صنعت داروسازی استفاده می شود. این مجموعه دارای خواص ضد سرطانی است و در ساخت داروهای شیمی درمانی استفاده می شود. | Tetraamminedichlorocobalt(III) chloride: | [Co(NH3)4Cl2]Cl |
| در زمینه عکاسی کاربرد دارد. این ماده به عنوان یک ترکیب حساس به نور در تولید طرح های اولیه و سایر چاپ های عکاسی استفاده می شود. | Hexacyanoferrate(II) ion: | [Fe(CN)6]4- |
| در زمینه شیمی کئوردیناسیون استفاده می شود. خواص منحصر به فرد تبادل لیگاند آن را به ابزاری ارزشمند برای مطالعه واکنش های هماهنگی مختلف تبدیل می کند. | Pentaamminechlorocobalt(III) chloride: | [Co(NH3)5Cl]Cl2 |
| در زمینه شیمی تجزیه به کار می رود. این به عنوان یک ترکیب استاندارد برای تعیین پلاتین در نمونه های مختلف عمل می کند. | Tetrachloroplatinate(II) ion: | [PtCl4]2- |
| این ماده به عنوان پیش ماده ای برای سنتز مواد مختلف حاوی فلوراید مانند سرامیک و شیشه عمل می کند. | Hexafluorosilicate ion: | [SiF6]2- |
